Sayyid Muhsin al-Masawi ulama besar abad ke-20 asal Palembang

Nama lengkap ulama besar yang berasal dari tanah Palembang ini ialah Sayyid Muhsin b. ‘Ali b. ‘Abd al-Rahman al-Masawi. Beliau lahir pada tahun 1323 H bersamaan dengan tahun 1905 M. Beliau mendapat pendidikan awal dari ayahandanya sendiri. Setelah itu beliau dihantar memasuki Madrasah Nurul Islam di Jambi dan disitu, beliau menelaah dasar-dasar ilmu agama. Seterusnya beliau berpindah ke Madrasah Sa‘adah al-Darain yang juga terletak di Jambi. Pada tahun 1919 M beliau pulang semula ke Palembang setelah kewafatan ayahandanya. Di tempat asalnya, beliau tetap mendalami ilmu agama dan salah seorang guru utamanya pada waktu ialah Haji ‘Idrus. Pada tahun 1340 H, beliau berangkat ke Makkah. Beliau memasuki sebuah madrasah yang sangat terkenal di Makkah pada waktu itu iaitu Madrasah al-Shaulatiyah[1] dalam pertengahan tahun 1341 H. Disitu beliau menadah kitab kepada beberapa tokoh besar seperti Syeikh Hasan Muhammad al-Masysyath, Syeikh Dawud Dihan, Syeikh ‘Abd Allah b. Hasan al-Kawhiji, Syeikh Habib al-Syinqiti dan Syeikh Mahmud b. ‘Abd al-Rahman Zuhdi. Di madrasah ini, beliau didedahkan dengan pelbagai cabang ilmu seperti tafsir, usul al-din, ilmu falaq dan faraid. Pada tahun 1348 H, ulama besar asal Palembang ini berkesempatan mengunjungi para sayyid ‘Alawiyyin di Hadhramaut dan menghadiri halaqah-halaqah pengajian mereka di Seyulan, Tarim. Beliau berada di sana selama 3 bulan untuk menimba ilmu dari para masyaikh terkenal Yaman. Setelah itu, beliau pulang semula ke Makkah dan ditawarkan jawatan mengajar di Madrasah al-Shaulatiyah.
Walaupun mengajar, beliau masih dahagakan ilmu. Syeikh al-Masawi menadah kitab dihadapan para masyaikh di halaqah pengajian di Masjidil Haram. Antara gurunya disitu ialah seperti Syeikh ‘Umar Ba Junayd dan Syeikh Muhammad al-Yamani al-Khulaydi. Pengajian yang diikutinya adalah secara bersanad. Beliau turut menimba ilmu dan mendapatkan ijazah dari Syeikh Muhammad ‘Ali b. Husayn Maliki, Syeikh ‘Imran Hamdan, dan Syeikh ‘Abd Allah b. Muhammad Ghazi. Masih merasakan ilmu belum cukup, beliau berangkat pula ke Madinah untuk mengikuti pengajian disana. Di Madinah, beliau menggurui dan mendapatkan ijazah daripada Syeikh ‘Abd al-Qadir b. Tawfiq al-Syalabi, Syeikh Muhammad ‘Abd al-Bai al-Laknuwi, dan Sayyid Zakki b. Ahmad Barzanji. Guru-guru beliau yang lain adalah seperti Syarif ‘Abd al-Hayy b. ‘Abd al-Kabir al-Kattani al-Fasi dan Syaikh ‘Ali ‘Awwad al-Magribi al-Salwa. Pada tahun 1353 H, beliau mendirikan Madrasah Dar al-‘Ulum al-Diniyyah bersama-sama dengan seorang lagi tokoh besar dari Alam Melayu yang berasal dari Pulau Pinang iaitu Syeikh Zubir Ahmad.[2] Dibawah pimpinan Syeikh al-Masawi, madrasah ini menjadi tumpuan penuntut-penuntut yang datang dari Asia Tenggara menimba ilmu. Madrasah ini banyak mencetak ulama-ulama besar Alam Melayu antaranya adalah seperti Syeikh Muhammad Yasin ulama besar asal Padang dan Dato Mursyid Diraja Syeikh Tajuddin bin Syeikh Abdul Rahman al-Jarumi, ulama besar asal Kedah. Syeikh Muhsin al-Masawi wafat pada bulan Jumadil Thani 1354 H dalam usia 31 tahun di Makkah. Selepas kewafatannya, pimpinan madrasah diambil alih oleh Syeikh Zubir. Beliau mentadbir madrasah selama lima tahun sebelum pulang menabur bakti di negeri Perak.
Walaupun Syeikh al-Masawi wafat dalam usia yang sangat muda, beliau sempat mengarang beberapa buah kitab. Antaranya ialah seperti
1. Al-Nafhah al-Hasaniyyah Syarh al-Tuhfah al-Saniyyah fi al-Faraid
2. Madkhal ila ‘Ilm al-Usul
3. Nahj al-Taysir Syarh Manzhumah al-Zamzami fi Usul al-Tafsir
4. Jam‘ al-Thamr Ta‘liq ‘ala al-Manzhumah Manazil al-Qamar
5. Al-Jadad Syarh Manzhumah al-Zubad (manuskrip dan belum selesai)
6. al-Nusus al-Jawhariyyah fi al-Ta‘arif al-Mantiqiyyah
7. Adillah Ahl al-Sunnah wa al-Jama‘ah fi Daf‘ Syubuhat al-Firaq al-Dallah al-Muttadi‘ah
8. Al-Rihlah al-‘Ilyah ila al-Diyyar al-Hadramiyyah
Biodata dan senarai kitab Syeikh al-Masawi dinyatakan didalam tulisan ‘Umar ‘Abd al-Jabbar dalam bukunya yang bertajuk Siyar wa Tarajim ba’d ‘Ulama’ina fi al-Qarn al-Rabi’ ‘Asyr li al-Hijra (Makkah: Mu’assasah Makkah li al-Tiba’ah wa al-I’lam, 1385/1965) dari halaman 331 hingga 333.

Gambar para masyaikh Dar al-'Ulum pada tahun 1375 H/1956 M (Sumber gambar diambil dari sini)

[1] Madrasah al-Shaulatiyah didirikan oleh ulama berketurunan Saiyidina Uthman bin Affan yang berasal dari India. Madrasah ini menjadi tumpuan masyarakat Islam khususnya di kalangan masyarakat India dan Pakistan untuk menimba ilmu.
[2] Mohd Fadli Ghani. 2008. Sheikh Zubir al-Filfulani: Ulama pengasas PAS. Harakah. Kuala Lumpur Terbit pada 25 Disember 2008